વિસનગર - ઈતિહાસ - ર  
 
1   2  3  4
 
વીસનગરનું પ્રાચીન કાળમાં અસ્‍િતત્વ હતું એવા અવશેષીય આધારો વીસનગરમાંથી જ ઉપલબ્ધ થાય છે. જેમાં મહાકાળેશ્વર મંદિરના પ્રસ્તરો, મૂળમંદિરનાં કીર્તિમુખ અને કીચકો, મંદિરના પરિસરમાંનું અર્ધપર્યુકાસન શિલ્પ, દેળિયા તળાવની પાળનો છેદ, પિંડારિયા તળાવનાં ગળનાળાંના કેટલાક થરો અને તેની આસપાસ વેરાયેલાં ઠીકરાં નોંધપાત્ર ગણાય.
 
     પ્રાચીન તેમજ મધ્યકાલીન વીસનગરના અભિલેખિક ઉલ્લેખો જવલ્લે મળે છે. તેનો આ સમયના પૂર્વાર્ધનો ઈતિહાસ કેટલીક ધારણાઓ પર આધારિત છે. દા.ત. વીસનગરનો વિસ્તાર ઈ.સ.પૂર્વે છઠ્ઠી પાંચમી સદી દરમ્યાન આનર્તનો ભાગ હશે. આનર્તનો ઉલ્લેખ જુનાગઢ-ગિરનારના રૂદ્રદામનના શિલાલેખમાં થયો છે. મૈત્રક કાલનાં મોટા ભાગનાં દાનપત્રો વડનગરમાંથી અપાયેલાં છે પરંતુ તેમાં વીસનગરનો વીસનગર નામથી કયાંય ઉલ્લેખ નથી. એ જ રીતે વડનગરની મુલાકાત લેનાર ચીની સાધુ યુઅન શ્વાંગ પણ વીસનગરનો ઉલ્લેખ કરતો નથી. ત્યારબાદ આ વિસ્તાર રાષ્ટ્રકૂટો, પ્રતિહારો અને છેવટે ચાવડાઓના હસ્તક આવ્યો પરંતુ તેમના કોઈ પણ અભિલેખમાં વીસનગર દેખાતું નથી.
 
     ફાર્બસે વીસનગરની સ્થાપના વિસળદેવ વાઘેલાએ કરી એવું પોતાના બિન ઐતિહાસિક ગ્રંથ ''રાસમાળા'' માં સાબિત કરવા પ્રયત્ન કર્યો પરંતુ તેનો પ્રવર્તમાન સંશોધનના અંતે સ્વીકાર કરવો સહજ નથી કારણ કે વીશળદેવ વાઘેલાના શાસનકાળ પહેલાંના કેટલાક બિંબલેખો વીસનગરમાંથી ઉપલબ્ધ થયા છે.
 
શાંતિનાથના દેરાસરમાં વિ.સં. ૧૧૯૦નો લેખ છે, જેમાં મહાડના પુત્ર ચાહિલે તથા તેની પત્ની આશાદેએ બિંબ પ્રતિષ્‍િઠત કરાવ્યાનો ઉલ્લેખ છે ઉપરોકત મંદિરની પંચતીર્થ પ્રતિમામાં વિ.સં. ૧ર૧૧ના વૈશાખ વદી બીજને બંધવારનો લેખ છે. વળી દીપરા દરવાજા વિસ્તારમાં આવેલા ઋષભદેવના દેરાસરમાં વિ.સં. ૧ર૯૭ના લેખમાં નીલકર્ણના પિતાએ આદિનાથનું બિંબ કરાવ્યાનો ઉલ્લેખ છે. તદુપરાંત શાંતિનાથના મંદિરની ભમતીમાં પ્રવેશતાં વિ.સં.૧૩૦૦ના જેઠ સુદ પાંચમ ગુરૂવારના લેખમાં એક શ્રીમાળી વાસુક ઠાડા તથા ધીંધાને બિંબ પ્રતિષ્‍િઠત કરાવ્યાની નોંધ છે.
 
ઉપરોકત લેખો ઉપરથી એક તદન નવીન બાબત જાણવા મળે છે કે આ નગરીના કહેવાતા સ્થાપક વિશળદેવ વાઘેલા પહેલાં પણ વીસનગરનું અસ્‍િતત્વ હતું. આમ છતાં અભિલેખોમાં ભાગ્યે જ વીસનગરનો ઉલ્લેખ મળે છે એનું કારણ વડનગરની તુલનામાં તેને મળેલું ઓછું મહત્વ ગણી શકાય.
 
વીસનગરનો સર્વ પ્રથમ અભિલેખિત ઉલ્લેખ તો શંખેશ્વર (તા.સમી) ના ડોસલા પાશ્ર્વનાથના મંદિરની એક પ્રતિમા પર મળે છે. વિ.સં. ૧૩૩૪માં પ્રતિષ્‍િઠત થયેલ આ બિંબ પર ‘(સંસ્કૃતમાં લખેલ છે.) એવું સ્પષ્ટ વંચાય છે. બાકી કાંસા, વીસનગરના જૈન પ્રતિમાલેખો અને છેક હમણાંના પિંડારિયા તળાવની સ્વામી નારાયણની છત્રીના લેખમાં પણ વીસનગરનો ઉલ્લેખ નથી એ આશ્વર્યકારક કહેવાય.
 
1   2  3   4
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
|
|
|
|
|
 
 
Powered By