વિસનગર - ઈતિહાસ - ૪  
 
1   2  3   4
 
     વિસનગર જેવો ફળદ્રુપ વિસ્તાર મરાઠાઓ બાબીઓ પાસે લાંબો સમય રહેવા નદે એ સ્વાભાવિક હતું. દામાજીરાવે ઈ.સ.૧૭૬૩ માં વિસનગર પર આક્રમણ કરી અત્યારે ''મીરાંનો ખાંચો'' તરીકે ઓળખાતા વિસ્તારમાં જોરાવરખાનને મારી ત્રીસ વર્ષના વિસનગરમાંના મુસ્‍િલમ શાસનનો અંત આણ્યો.
 
     દામાજીએ પોતાના ઉત્તર ગુજરાતના રાજયની રાજધાની વિસનગરને બનાવી. તેણે અહીંયા એક વિશાળ શસ્ત્રાગાર સ્થાપ્યું જેમાં તોપો, દારૂગોળો, બંદૂકો વગેરે રાખવામાં આવ્યાં હતાં. આનંદરાવ ગાયકવાડના રાજયકાલ દરમ્યાન ઈ.સ.૧૮૦૧ માં કડીમાંના તેના પિતરાઈ મલ્હાર રાવે વિસનગરને સ્વતંત્ર અને સાર્વભૌમ બનાવ્યું જેની યાદગીરી ''ફતેહ દરવાજા'' નામમાં જળવાઈ છે. ગાયકવાડોના આ પારિવારિક સંઘર્ષમાં અંતે સેનાપતિ બાબાજી અને મેજર વાર્કરનાં સંયુકત દળોએ વિદ્રોહી મલ્હાર રાવને હરાવી વિસનગરને વડોદરા રાજય સાથે ભેળવી દીધું.
 
     આ ઘટના પછી અંગ્રેજોની છત્રછાયા નીચે યાગકવાડનો શાંતિપૂર્ણ રાજય અમલ શરૂ થયો અને વિસનગરની સર્વાંગી પ્રગતિનાં મંડાણ થયાં. ઈ.સ. ૧૮૭૪ માં ગુજરાતી શાળા, ૧૮૮રમાં એ.વી. સ્કૂલ, ૧૮૮૬માં ઉદર્ુ શાળા અને ૧૮૮૭માં કન્યા શાળા તેમજ અંત્યંજ શાળા સ્થપાઈ. આ બધી શૈક્ષાણિક સંસ્થાઓનો મૂળભૂત ઉદૃેશ અંગ્રેજ વહીવટી તંત્રને કારકુનો પૂરા પાડવાનો હતો તેથી આ યુગમાં વિસનગરાઓ મુખ્યત્વે રેલવે અને પોસ્ટખાતામાં દેખાય છે. એ જ રીતે ૧૮૮૭માં વિસનગર વિસ્તારના સ્વાતંત્રપિ્રય ઠાકોરોના અંતરિયાળ પ્રદેશમાં તારંગા સુધી જતી રેલવે સ્થાપવાનો મુખ્ય ઉદૃેશ તો ૧૮પ૭ વખતે ત્યાં થયેલ સંક્ષાોભ ઉગ્ર બને તો થોડીક્ષાણોમાં લશ્કરને ઠાલવવાનો હતો. આમ છતાં કેટલીક સ્તુત્ય પ્રવૃત્િતઓ થઈ. ઈ.સ.૧૮૭પમાં સુધરાઈ, ૧૮૮૩માં દવાખાનું અને ૧૮૮૪માં જનરલ લાયબ્રેરીની સ્થાપનાએ પ્રજામાં ઘણાં ક્ષોત્રોમાં ઉપકાર કયર્ો હતો.
 
     ઈ.સ. ૧૯૦૬માં ગાયકવાડે કરેલ ફરજિયાત કેળવણીની જોગવાઈએ વિસનગરની પ્રજાને સાક્ષાર તો કરી પરંતુ તેમનામાં રાષ્ટ્રીય સભાનતા જાગ્રત કરી તે વિશેષ્ા. સને ૧૯૧પમાં હાઈસ્કૂલની તથા આઝાદીની પૂર્વ સંધ્યાએ વિનયન અને વિજ્ઞાન કોલેજ સ્થપાઈ. આ શૈક્ષાણિક સંસ્થાઓએ વૈચારિક ક્રાંતિની ભૂમિકા બાંધી પરિણામે ઈ.સ. ૧૯ર૩માં વિસનગર તાલુકા પ્રજામંડળની સ્થાપના થઈ. વડોદરા રાજયના પ્રજામંડળનું ૧૪મું અધિવેશન ૧૯૩૭માં વિસનગરમાં યોજાયું જેને લોખંડી પુરુષ્ા સરદાર પટેલનો સંપૂર્ણ સહયોગ સાંપડયો. ૧૯૪રની ''હિન્દ છોડો'' ચળવળમાં વિસનગરે પોતાના પનોતા પુત્ર ગોવિંદરાવ ઉત્રાણકરને શહીદ બનાવી અખિલ ભારતીય સ્વાતંત્ર સંગ્રામના ઈતિહાસમાં ગૌરવ પૂર્ણ સ્થાન મેળવ્યું. પ્રજામંડળના વિસનગરીય પ્રયાસોને કારણે ગાયકવાડના શાસનમાં સ્વાયત્તતા મેળવી શકાઈ અને આજ પ્રજામંડળે ૧૯૪૯માં ભારતીય સંઘમાં વડોદરા રાજયને જોડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભાગ ભજવ્યો હતો.
 
1   2  3   4
 
 
 
 
 
|
|
|
|
|
 
 
Powered By